De Darien

Het westen en centrum van Panama zijn tamelijk goed ontwikkeld en uitstekend toegankelijk. Dit in tegenstelling tot het oosten, en dan met name de provincie Darien. De Darien, en vooral het “Darien gat” hebben een bijna mythische klank onder reizigers. De ‘Interamericana’ houdt op in Yaviza om pas 150 km verderop, in Colombia, weer te beginnen. (Eigenlijk is die interamerikaanse weg dus helemaal niet zo interamerikaans.) Die 150 strekkende kilometers worden bedekt door echt onvervalst oerwoud vol met jaguars, harpijarenden, tapirs, mahoniebomen zo groot als vuurtorens en verlaten goudmijnen. Er leven ook nog zo’n 7000 Wounaan Indianen en 12000 Embera Indianen.

Het gebied is vrijwel ontoegankelijk. Niet zozeer omdat wegen ontbreken, maar omdat drugssmokkelaars, de FARC en de Panamese en Colombiaanse (para)militaire eenheden die op de twee voornoemde groepen jagen juist niet ontbreken. Sterker nog, het stikt ervan. En vertegenwoordigers van beide kanten schieten eerst, en blijven schieten tot er niemand meer is om vragen te beantwoorden.

Dat deel van de Darien provincie hebben we dan ook niet bezocht. We zijn ‘slechts’ tot Santa Fé gereisd, net 30 km of zo in de Darien provincie. Om daar te komen moesten we al langs drie politieposten met steeds nerveuzere agenten. Ze zijn bepaald niet blij met touristen die de Darien binnengaan. Want er blijven domme touristen die proberen om het Dariengat over te steken en dan onderweg vermoord worden. Dat ze vermoord worden vindt de politie niet zo erg; wat ze wel erg vinden is dat ze dan hun eigen leven moeten riskeren om die tourist, of wat er van over is, te gaan zoeken.

Maar Santa Fé en omgeving is rustig, veilig en erg interessant. Iets ten westen van Santa Fé ligt het dorpje Arimae. De inwoners daarvan hebben nog zo’n 6000 hectare primair bos over van de 40,000 die ze eerst hadden. De overige 34,000 is ingepikt en veelal ontbost door immigranten uit andere provincies van Panama. In het overgebleven bos leven echter nog wel een paar harpijarenden. Ik heb het nest gezien en de harpijarend gehoord, maar nog niet gezien. Het oerwoud is wel mooi, maar niet echt primair meer, want ook hier zijn de grootste hardhoutbomen eruit gehakt zijn.

De gemeenschap van Arimae bestaat uit Wounaan en vooral Embera indianen. Terwijl Kees samen met onze begeleiders, twee ex-vrijwilligers van de Peace Corps, en de lokale gids naar de harpijarenden zochten, bleef Loes bij de vrouwengroep in Arimae om over toerisme te praten en mogelijke samenwerking. Het dorp heeft met financiele hulp van USAID een rustieke accommodatie gebouwd (twee kamers) en een winkeltje waar zij hun kunst en nijverheid verkopen. De accommodatie loopt nog niet echt, maar er zijn Indianen die in de buurt van het kanaal wonen en allang geen kunst meer maken die dat hier komen kopen om door te verkopen aan de toeristen daar. De dames maken ook niet alles zelf, ze verkopen soms ook voor Indianen die echt nog diep in the woud wonen. Loes kreeg een demonstratie van manden maken. De jongere dames geven de voorkeur aan de moderne geweefde manden, maar ze kleuren nog wel alles zelf met verschillende plantensappen. De oudere dames weven andere soorten manden met andere delen van eenzelfde palm. Beide methoden lijken erg op hoe er in Zuidelijk Afrika geweven wordt. De “moderne” manden methode hadden ze geleerd op een cursus van een ontwikkelingsorganisatie... Denk niet dat je altijd traditie koopt!

Met zijn allen zijn we naar Puerto Lara geweest. Dat ligt een half uur van Santa Fé. Een half uur met de boot langs hoge mangrove bomen. Puerto Lara ligt aan een rivier en wordt bewoond door Wounaan indianen die nog vrij traditioneel leven. De Wounaan zijn in Panama erg bekend door hun Tagua carvings. Tagua is een palm noot die bijna zo hard is als ivoor.

Als je, zoals wij, aangekondigd bent, dan word je ontvangen door een groep Wounaan indianen die zich beschilderd hebben met Jagua (spreek uit: Gagua). De Jagua is een fruit met paars sap dat op het lichaam een ‘tatoeage’ oplevert die ongeveer tien dagen zichtbaar blijft. Het is een mooi gezicht, maar je voelt je als man toch wat gegeneerd om de beschilderingen op de halfnaakte dames de aandacht te geven die die beschilderingen eigenlijk wel verdienen.
Deze gemeenschap en die van Arimae willen graag meer toeristen ontvangen om hen deelgenoot te maken van hun tradities en leefwijzen en hoopt dat wij hen daarbij kunnen helpen dus als je interesse hebt dan organiseren wij deze toer.