Land

We zijn de afgelopen week opnieuw naar Veraguas provincie gereisd. Opnieuw omdat we er in januari en februari ook al hadden rondgekeken naar stukken land die te koop waren. Toen lag uiteindelijk onze aandacht vooral in Morillo. Het strand van Morillo is goed voor surfen en zwemmen – weinig rotsen. Maar stukken land aan de kust zijn relatief duur (prijs per meter i.p.v. per hectare) en de wet met betrekking tot de eerste 200 m vanaf de hoge vloedlijn was net veranderd, wat betekende dat veel mensen net bezig waren hun pachtovereenkomst om te zetten in een eigendomsbewijs. Land met een titel, zonder schulden en geregistreerd conform de wetten is niet echt eenvoudig omdat verschillende stukken land –afhankelijk van het beoogde gebruik- met de goedkeuring van verschillende ministeries te maken had en heeft, en veel boeren hebben niet de moeite genomen om vervolgens ook door de papiermolen van de nationale land registratie te gaan.

Het stuk land in Morillo, 3.5 ha in twee gedeelten met mangrove bos en strand, zou $250,000 of meer moeten kosten. Een ander stuk van 47 ha met veel ontboste helling en minder strand zou $750,000 moeten kosten. Geen van beiden stukken land heeft een directe toegang en ook electriciteit is niet erg dichtbij. Morillo is een gebied en niet een dorp en er is geen winkel en zelfs geen bar. Dat betekent dat ook de aanleg van wegen, electriciteit en telefoon duur zal zijn.

Affijn, we hebben nog eens goed nagedacht en besloten dat ons geld meer waard is als we een stuk land kopen dat niet aan zee, maar wel dicht bij zee licht. Uitzicht op zee is ook wat waard. Een wat vreemde jongeman benaderde ons en vertelde dat hij en zijn vader (zou de vader het weten?) land te koop hebben in de bergen, nog bebost en al. 170 of 180 ha...voor $500 of minder (‘negociavel’) en het zou ‘slechts’ een uur lopen zijn vanaf de weg... (er is een weg naar het land, maar daar had je 4x4 voor nodig en die hebben we niet) Het leek wel aantrekkelijk, dus we wilden het wel zien.

Het was nogal warm en Kees ging met de jongeman vooruit, terwijl ik (Loes) en Rodrigo (een vriend met auto) even ergens bij een huis een fles water gingen regelen. Toen Rodrigo en ik terugkwamen bij het hek was Kees al niet meer te zien. We gingen hek door, tussen prikkeldraad door en de heuvel op. Na na een half uurtje aan de top gekomen te zijn zag ik Kees in de verte op een andere heuvel, en onze heuvel hield op. Wij hadden de verkeerde heuvel genomen. Kees leek nog een heel stuk te gaan te hebben. Wij zagen de wolken naderen en besloten alvast terug te keren na de auto. Kletsnat, maar je droogt ook weer redelijk snel. Kees en Abran (of hoe ie ook heten mocht) keerden ongeveer een uur later terug, ook kletsnat, want het regende in het dal. Kees had ruim een uur omhoog gelopen in een stevige pas en ze hadden het terrein niet gehaald, want dat zou nog wel ruim een half uur zijn en een terrein dat zo moeizaam te bereiken is... lastig hoor, want de uitzichten waren prachtig – ook vanaf de heuvel die dichterbij is (we hebben nog geen nieuwe camera gekocht dus helaas nog geen foto’s).

We hebben ook nog een ander interssant stuk land bekeken in de stromende regen. We zijn volgens onze moeders en oma’s tenslotte niet gemaakt van suiker. Dat klopt, maar het was toch wel erg prettig dat we ons na afloop konden wassen, afdrogen en onze kleren even in de centrifuge konden gooien bij een vriend van de eigenaar van het terrein. Maar in de regen of bewolkt weer dit soort wandelingen doen is een stuk beter dan in de zon, want dan word je kletsnat van je eigen zweet.

Anyway, het stuk land ligt in de buurt van een dorpje dat ongeveer 135 zielen telt. Er is een complete lagere school met wel 25 leerlingen in totaal! Er stoppen bussen 4x per dag ... Het heeft twee kleine winkeltjes, waarvan een ook als restaurantje dient, maar ze hebben niet altijd eten. Dat moet je waarschijnlijk enkele uren van te voren even melden. Ze verkopen er geen alcohol, want de meeste mensen zijn evangelistisch en dan mag dat blijkbaar niet. De mensen leiden daar nog een heel sober bestaan (sorry, dit konden we niet weerstaan). Maar er gaan geruchten dat ze het niet al te nauw nemen met dat verbod en af en toe naar het volgende dorp gaan om één of twee-en-twintig pilsjes te drinken.
Het leukste aan het dorp is de vereniging ter bescherming van de zeeschildpadden en die zijn bezig om een concessie aan te vragen voor het strand (100 m van het restaurantje). Ze krijgen daarbij hulp van het Amerikaanse Peace Corps. De eerste vrijwilliger is net weg en de nieuwe is nog in Panama. Het is erg gemakkelijk om boten (van het type ‘lancha’) te lanceren van het strand en varen naar Cebaco eiland duurt, met een motor van 40 Pk, ongeveer 20 minuten. Er is zelfs een erg vriendelijke lokale botenbouwer.

We gaan nu even niet in op de details er zijn meer mensen in Panama op zoek naar land en we weten niet wie er allemaal meelezen –dit is internet en we zijn wantrouwend-, maar verklappen dat onze advocaat bezig is met het verifieren van papieren voor land! Spannend!

TANAGER TOURISM corp.

Hiep hiep hoera, we hebben er gisteren in een barretje om de hoek drie biertjes op gedronken (Balboa Ice... zo heet dat bier): Tanager Tourism corporation is een feit. We hebben onze bedrijfspapieren op 21 juli bij de advocate in ontvangst genomen. Tanager Tourism is een in Panama geregistreerd bedrijf met 500 aandelen (nog zonder waarde), die we nog officieel moeten verdelen!

Heel anders dan in Mozambique kregen we hier alle papieren in een keer – de statuten, vijf indrukwekkend ogende certificaten ter waarde van een door ons in te vullen aantal aandelen die elk een door ons te bepalen waarde hebben. Verder een register in boekvorm waarin we moeten bijhouden wie hoeveel aandelen bezit en ook een soort akte boek met genummerde pagina’s waarvan het gebruik niet langer verplicht is, maar dat nog handig is voor jaarlijkse aandeelhoudersvergaderingen. Het tekenen van onze statuten gebeurt ook gewoon bij de advocaat die met een kopie van je paspoort bij de notaris alles verder regelt.

In Mozambique duurt alleen het verifieren van de bedrijfsnaam al gauw een week, en daarna wordt de inschrijving van de statuten daar nog met de hand bijgeschreven, tegenwoordig met zowaar een verwijzing naar de getypte statuten, in minstens twee verschillende registratie boeken bij de notaris. Vervolgens moest je nog –tig verschillende brieven schrijven en zelf het akte boek kopen en met brief met gecontroleerde handtekeningen aan de rechtbank verzoeken om alle pagina’s in dat akte boek met de hand te nummeren..het duurde al gauw zes maanden voor het bedrijf een feit was.

Het valt ons reuze mee dat het echt werkt in Panama. Verleden week zeiden ze dat het een week zou duren en jawel, het is zo. De kostten waren ook slechts $3.25 meer dan ons als schatting was opgegeven. Uiteraard is het nog niet af. Er moet nog het een en ander aan papieren geregeld worden, maar dit is een belangrijke stap. Volgende week gaan we achter de vergunning aan om ook in Panama te mogen opereren: als consultant via de commerciele vergunning en als investeerders in Toerisme met een toerisme vergunning...

En we moeten ook nog achter een verklaring van goed gedrag aan, want ondanks dat de verklaring uit Mozambique wel zes stempels had, inclusief eentje van het ministerie van buitenlandse zaken, zat de goede, ‘het apostille’, er niet bij en dus kunnen we er niets mee... Om het via Nederland te doen is ook nogal lastig, want daar wil men dat de ontvanger hier (het ministerie dat gaat over immigratie nemen we aan) de helft van het formulier invult, maar het formulier is in het Nederlands. U ziet allen, de bureaucratie houdt ons en de ambtenaren nuttig bezig.

Openbaar vervoer in Panama

Panama heeft een verbazingwekkend transport systeem. We nemen tenminste aan dat er een systeem in zit, hoewel wij dat nog niet ontdekt hebben.

We hadden al gemeld dat Panama stad erg lawaaiig is en dat taxis elke voetganger zien als een potentiële klant en even toeteren om de aandacht te vragen. In het commerciële gedeelte rondom ‘onze’ wijk “bancaria” – is ongeveer 1 op de 3 auto’s een taxi en die rijden rondjes op zoek naar klanten. Er wordt dus nogal wat afgetoeterd. Dit is bepaald onzinnig vinden wij, want potentiele klanten staan meestal stil en doen een poging met een handgebaar om een taxi tot stoppen te overwegen.

Als ik, Loes, alleen in de stad loop dan komt er een variatie op de gewone toeter bij en dat is dan een soort mechanische vervanging van het nafluiten. Taxi’s rijden dan ook langzamer en soms komt er zelfs het woordelijke verzoek bij: “No quieres un taxi, babe?” (Wil je geen taxi, liefje?).

Vanwege al dat gespeur naar klanten rijden lege taxis niet erg snel en als ze eindelijk een klant hebben, dan stoppen ze rustig midden op de weg om de klant te laten in- of uitstappen. En dan verliezen andere weggebruikers weleens het geduld en laten ze een ongeduldig TUUUUUT horen. Ze toeteren ook met zijn allen als het verkeer gewoon druk is, of vast lijkt te zitten. De nadruk ligt hier op ‘lijkt’, want meestal is er gewoon een rood verkeerslicht. Hoe dan ook, Panamezen zijn dol op auto’s en veel gezinnen hebben voor elke volwassene in het gezin een auto. Efficient is anders, maar de benzine is ook relatief goedkoop – 2$90 per gallon (1 gallon is ongeveer 3.78 liter)... Er lopen ook mensen, maar dat is toch minder gewoon dan in Maputo.

Tussen de taxi’s rijden ook bussen. Panama heeft heel veel bussen en in de stad nog meer. Er is zelfs een super georganiseerd busstation Albrook. Dat is gebouwd volgens het vliegtuighallen systeem met aankomst op de 1e verdieping en vertrek op de begane grond. Aan de ene kant vertrekken de stadsbussen en de taxis op tamelijk onordelijke wijze, maar wachtende klanten willen nog wel gewoon in een rij gaan staan. Het stadsbussensysteem is erg vergelijkbaar met de chapa’s in Mozambique. Voor een kwartje (spreek uit: kwarra) kun je mee op een vaste route en eraf, bijna bij elke kruising. Anders dan in Mozambique zitten de bussen meestal niet tjokvol, want er zijn er teveel. De bussen zijn oude Amerikaanse schoolbussen die een ‘customised paintjob’ hebben gehad.

Aan de andere kant van de Albrook hal vertrekken de ‘interliners’ op meer georganiseerde wijze: Er zijn balies voor kaartverkoop en ‘pieren’ met ‘gates’ voor het intercity verkeer. Elke bestemming heeft zijn eigen pier en gate. Alleen de passagiers kunnen de pieren op en voor dat voorrecht moet je dan weer 5 cent betalen en door een automatisch hekje (zoals bij metrostations). In de provinciestadjes staan net zulke busstations, alleen wel een beetje kleiner.

De maat van de bussen varieert van minibus tot luxe coaches. Die laatsten doen meestal de lange afstanden. Als je mee wilt, moet je je daar goed op voorbereiden.Ten eerste moet je een dikke trui of jas meenemen want de airco staat op maximaal en kan niet lager gezet worden. Vandaag ontdekten we dat oordoppen ook zijn aan te bevelen, want de radio kan ook alleen maar keihard aan en daar komt je MP3 of iPod niet bovenuit. In sommige bussen laten ze ook keiharde actiefilms zien (16 jaar en ouder) op de video dus het kan handig zijn om ook een blinddoek mee te nemen.

Apen in Panama en Nederland

Begin dit jaar waren we samen al twee maanden op verkenningstocht in Panama en ontmoetten wij Mr. Benedetti, directeur van de Summit gardens (zie ook www.summitpanama.org), als spreker bij de Audubon society van Panama (www.panamaaudubon.org). Elke 2e donderdag van de maand organiseert de Audubon society een praatje en het praatje van Benedetti ging over zijn toekomstplannen met Summit Gardens. Daar merkte hij op dat het niet zo moeilijk was om sponsors te vinden voor de verblijven van de jaguar, de harpijarend (nationaal symbool van Panama) en kleurrijke papagaaien, maar dat het niet meeviel om fondsen te vinden voor de apen.

Daarom besloten wij in Nederland actie te ondernemen. Eerst hebben we een e-mailtje naar de Apenheul (www.apenheul.nl) gestuurd. Daar kregen we een leuk antwoord op, de Apenheul was mogelijk geïnteresseerd in samenwerking met Summit Gardens. Dat hebben we gauw aan Benedetti gemeld, die ons wat extra info opstuurde. En met die info zijn we op bezoek geweest bij de Apenheul. De Apenheul heeft een fonds opgericht (Apenheul Primate Conservation Trust) waaraan ze 2% van hun inkomsten schenken.

De APCT gebruikt dat geld vooral voor projecten met als doel de bescherming van apen en lemuren, maar ook voor steun aan andere dierentuinen. Daarbij maakt het fonds uiteraard veel gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij het personeel van de Apenheul. Het fonds is vooral geïnteresseerd in langdurige samenwerkingsverbanden en waar het dierentuinen betreft, vooral in werk met doodshoofdaapjes. Dezelfde als meneer Nilson van Pippi Langkous. Nu komen er in Panama doodshoofdaapjes voor, maar alleen in het uiterste westen, aan de grens met Costa Rica, o.a. in het internationale park La Amistad.

De afgelopen week hebben we goed nieuws ontvangen: De raad van bestuur van het APCT gaat in principe akkoord met een samenwerkingsverband met Summit Gardens!! We hebben het goede nieuws direct doorgegeven aan Benedetti en we zijn ook even langs geweest om hem meer te vertellen over de Apenheul, o.a. met een Powerpoint presentatie.
Daarna hebben we besloten om in de komende maand een voorstel te maken voor de eerste activiteiten. We hebben ook de huidige apen in de tuin nog bezocht, samen met de nieuw aangenomen apen-oppasser, Halit. Zij en Benedetti hebben de afgelopen maanden ook niet met zijn armen over elkaar gezeten. Hele goede ontwikkelingen dus. Wij zullen er niet rijk van worden, maar we bouwen zo wel sociaal kapitaal (goodwill) op in Panama.

De eerste dagen

Rond half 10 ’s avonds, landden we met een half uurtje vertraging op Tocumen airport. We hadden vanuit het vliegtuigraampje Panama stad naderbij zien komen met veel oranje straatverlichting. We moesten nogal lang wachten op onze ruim 60 kg wegende bagage uit het ruim. En toen alles er was bleek onze nieuwe koffer (van september 2005) een scheurtje te hebben... hmmm... Wij vinden dat dit toch echt geen ‘gewone slijtage is, maar de man achter de Delta Airlines balie doet erg moeilijk en zegt dat hij daar niet over gaat. Je vraagt je af wat hij daar dan eigenlijk doet.

Zondag, de dag van de WK finale en onze eerste dag van een nieuw begin in Panama.
Maar eerst uitslapen. En vervolgens is het de hoogste tijd voor de communicatie. Onze mobiele telefoon, gekocht toen we afgelopen januari en februari hier op verkenning waren doet het nog, maar we hebben geen krediet. Het hotel heeft wireless internet, maar ook weer net als de vorige keer is de ontvangst in de kamer niet optimaal. Bovendien is er nog iets niet goed ingesteld. We besluiten naar het internet cafe hiernaast te gaan dat gratis internet heeft voor mensen met een laptop en wireless. Het kost wat moeite, maar onder het genot van koffie en thee komen we er uiteindelijk toch achter hoe de instelling moest zijn en zijn we verbonden met de rest van de gecomputerariseerde wereld. En we zien ook nog tussen neus en lippen door dat Italië wereldkampioen wordt.

We bellen ook de broer van een vriendin hier om naar zijn flat te kijken. Hij neemt niet op omdat de WK bezig is... Na de penalties belt ie terug en komt ons ophalen. De flat zou $350/maand moeten kosten maar blijkt nog in reparatie en is zonder meubilair. Misschien kunnen we er aan het eind van de maand in. Da’s toch niet helemaal wat wij willen. We willen er nu in en er aan het eind van de maand weer uit, als we onze zaken in Panama stad afgehandeld hebben. Een vriendin van een vriendin heeft iets wat een ‘studio’ heet. Een kamer voor ongeveer $80 tot $100. Als ze ons ziet zegt ze direct dat het maar voor een persoon is. We willen toch kijken, maar ze had gelijk.

Uiteindelijk belanden we op dinsdag in een kamer, met bed, en met een balkon dat groter is dan de kamer zelf. Keuken en badkamer delen we met andere bewoners. Terug naar onze studentendagen. Het is maar voor even en het is ook een goede manier om wat te weten te komen over het leven van de gemiddelde Panamees. Er zitten hier mensen die er al ruim een jaar wonen en in de stad werken en studeren.

Zoals gezegd is het balkon lekker ruim en hebben we zo een goed uitzicht op de stadsjungle. Op de zesde verdieping zitten we misschien nog niet helemaal op bladerdakniveau, maar het is ruim voldoende om blootgesteld te worden aan de geluiden en geuren van de stad. De geluiden bestaan vooral uit de claxons van taxis. Die toeteren om de aandacht van potentiële klanten te trekken en elke voetganger is een potentiële klant... s’Middags regent het en de hardere donderklappen laten alle autoalarmen afgaan. Als het regent komt er af en toe een vleug puttelucht langs. We kunnen niet wachten tot we naar de echte jungle kunnen.

Maar eerst moeten we een bedrijf registreren en vervoer aanschaffen. Dat bedrijf is er volgende week. Het advocatenkantoor De Sanctis/Bufete zorgt er voor dat volgende week donderdag het bedrijf Tanager Tourism Corp. echt bestaat. En dat voor ‘slechts’ U$ 1100. Maar goed, in Mozambique doen ze al langer over het uitzoeken of de naam die je voorstelt nog vrij is.

Het feit dat we een plek hebben om te wonen en koken betekent ook dat we boodschappen moesten doen. Er is een heel grote supermarkt bijna om de hoek en we kopen vanalles. Als we in de keuken staan bedenken we dat een pan toch ook wel handig was geweest... we lenen er een. Als we net al ons eten klaar hebben wordt er geklopt: de eigenaar van de geleende pan brengt ons een bord vol met rijst, erwtjes, kippevleugeltjes en gebakken banaan... om te proeven!

Panama

“Panama?” horen wij u zeggen, “is dat niet dat (corrupte) land van Noriega en drugs?”
Ja wat zullen we er van zeggen? Noriega is in 1989 door de USA opgepakt en veroordeeld tot 30 jaar. Hij schijnt binnenkort, na 17 jaar in de cel, wegens goed gedrag vrijgelaten te worden en de meeste Panamezen zijn hier niet blij mee. De foto hiernaast laat een gebouw zien dat in dat jaar vernield werd. Op de achtergrond het moderne financiele/commerciele district.

Panama is meer bekend sinds het in 1999 eigenaar werd van het Panamakanaal (voltooid in 1914). De constructie van het kanaal begon in de 19e eeuw met de Fransen (De Lesseps ontwierp het concept en is dezelfde architect als van het Suez kanaal), maar de eerste poging liep uit op een mislukking: zo’n 20.000 mensen kwamen om door allerlei tropische ziekten (o.a. malaria en gele koorts). Na het falen van de Fransen wilden de Amerikanen het ook proberen maar zij konden geen overeenstemming bereiken met de Colombiaanse regering. Panama was toen nog een provincie van Colombia. De Amerikanen hielpen vervolgens de Panamezen om onafhankelijk te worden (in 1903 - de onafhankelijkheid van Spanje was overigens al in 1821), in ruil voor zeggenschap over de kanaalzone. Direct daarop begonnen de Amerikanen met de constructie volgens een nieuw ontwerp (met sluizen, de Fransen wilden alles op zeeniveau). Daarnaast werden de muggen met een militair aandoende campagne bestreden.
In 1977 tekenden de VS en Panama een overeenkomst voor teruggave van de kanaalzone en infrastructuur aan Panama in 1999. En zo geschiedde. Nu is er een debat gaande over de uitbreiding. Een gedeelte is nogal smal en ook de sluizen die de schepen over de landmassa voeren belemmeren de wereldwijde groei van schepen. De naam “panamax” refereert naar de maximale grootte van een schip dat nog net past in de sluizen om door het kanaal te kunnen varen.

Vanwege de jarenlange grote invloed van de Amerikanen op de Panamese economie, is de Panamese munt, de Balboa, gelijk aan de dollar en is de dollar wettig en algemeen betaalmiddel. Alle prijzen worden aangegeven met /B, maar er bestaat geen Balboa papiergeld, alleen Balboa munten en die zijn exact even groot en zwaar als de Amerikaanse quarters, dimes en cents.

Sinds de Amerikanen weg zijn, is Panama bezig om de juiste weg naar succes en ontwikkeling te vinden en ze kijken daarbij meer naar Costa Rica (buurland aan de west kant) dan naar hun oosterbuur Colombia, dat een slechter imago heeft. Zo hebben ze het leger afgeschaft. Dat is maar een bron van staatsgrepen en als puntje bij paaltje komt, dan grijpt de VS toch wel in als de situatie in Panama rond het kanaal hen niet zint.

Waarom deze blog?

Niet iedereen is altijd even goed op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen van Loes en Kees in Mozambique, waar we sinds 1995 woonden. Velen hoorden over ons via onze ouders, broers en zussen. Een enkele keer was onze vakantie in Nederland lang genoeg voor een bezoekje aan enkele oude vrienden. Maar we hebben/hadden zo veel meer vrienden en ook meer familie en we zouden best graag wat meer contact willen hebben en foto’s laten zien. (NB. Het prettige is dat de lezer/kijker geheel zelf kan beslissen hoelang hij/zij foto’s kijkt of helemaal niet kijkt naar kiekjes...).
In 2005 besloten wij om Mozambique (langzaam) vaarwel te zeggen – niet gemakkelijk en niet van harte. Het volstaat hier om te zeggen dat wij ons graag geografisch wat breder wilden orienteren op de arbeidsmarkt (ontwikkelingswerk) en vooral ook om te investeren in de toerisme sector als een geheel nieuwe uitdaging die onze lol van het zijn in de natuur (we blijven biologen) een nieuwe dimensie kan geven. In Mozambique is zoiets niet eenvoudig en erg duur voor een kleine investeerder (de details –aan sommigen bekend- zijn een verhaal apart). Overigens is ons duinhuis(je) in Mozambique nu te koop omdat we het geld graag willen gebruiken voor onze nieuwe start. Meer foto’s kunt u vinden op www.viviun.com/Real_Estate/Mozambique. Over de prijs valt persoonlijk via e-mail te onderhandelen.